Dưa leo là tên gọi ở Miền Nam, dưa chuột là theo tên gọi miền bắc, ngoài ra còn được gọi là Mã bào qua (dưa leo non vỏ còn xanh) và huỳnh qua là dưa leo già chín, vỏ vàng hay hoàng qua, hồ qua (qua có nghĩa là mướp).

Theo đông y, dưa leo tính lạnh, vị ngọt vào các kinh tì, vị, đại tràng. Có tác dụng thanh nhiệt, lợi tiểu; chữa kiết lỵ, phù thũng…

Còn với tây y, dưa leo giúp lọc máu, lợi tiểu, bài sỏi, hòa tan axít uric và muối urat, phòng chống bệnh gút, có tác dụng an thần, hạ sốt, chữa một số chứng ngoài da như nếp nhăn, nứt nẻ, da mốc, tàn nhang, da nhờn

Thành phần hóa học có trong dưa leo:

Giá trị dinh dưỡng cho mỗi 100 g (3,5 oz): Nước chiếm đến 90%, Năng lượng 65 kJ (16 kcal), Cacbohydrat 3.63 g, Đường 1.67 g, Chất xơ thực phẩm 0.5 g, Chất béo 0.11 g, Chất đạm 0.65 g.

Vitamin: Thiamine (B1) (2%) 0.027 mg, Riboflavin (B2) (3%) 0.033 mg, Niacin (B3)  (1%) 0.098 mg, Pantothenic acid (B5) (5%) 0.259 mg, Vitamin B6 (3%) 0.040 mg, Folate (B9) (2%) 7 μg, Vitamin C (3%) 2.8 mg.

Chất khoáng: Canxi (2%) 16 mg, Sắt (2%) 0.28 mg, Magiê    (4%) 13 mg, Phốt pho (3%) 24 mg, Kali (3%) 147 mg, Kẽm (2%) 0.20 mg.

Tác dụng của dưa leo:

Dưa leo được gọi là siêu thực phẩm, bởi có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe con người như:

Bù nước: Nếu bạn quá bận rộn, thường xuyên quên uống nước, bạn có thể ăn một quả dưa leo để thay thế. Dưa leo có tới 90% là nước, nó sẽ bù lại lượng nước của bạn bị mất và khiến bạn cảm thấy mát mẻ, đỡ khô họng hơn nhiều.

Giảm nhiệt: Ăn dưa leo sẽ làm giảm nhiệt độ khi bạn bị sốt, đắp dưa leo lên da cũng sẽ khiến những vết cháy nắng đỡ rát hơn.

Loại bỏ độc tố: Nước trong dưa leo có tác dụng loại bỏ nhiều độc tố trong cơ thể.  Nó cũng được biết đến như một trong những loại thực phẩm hữu ích để làm tan sỏi thận.

Bổ sung vitamin mỗi ngày: Dưa leo có hầu hết các vitamin cơ thể cần trong một ngày như vitamin A, B, C. Nó giúp tăng cường hệ thống miễn dịch, cung cấp năng lượng, khiến bạn rạng rỡ tươi trẻ. Nước ép từ dưa leo, rau bina và cà rốt cũng rất tốt cho làn da bởi nó có chứa lượng vitamin C cao.

Cung cấp khoáng chất: Dưa leo có chứa hàm lượng cao kali, magie và silicon. Đó là lý do tại sao có rất nhiều phương pháp điều trị spa dùng tới dưa leo.

Hỗ trợ tiêu hóa, giảm cân: Do dưa leo có chứa nhiều nước, lại có hàm lượng calo thấp nên nó là thực phẩm lý tưởng cho những người muốn giảm cân. Nhai dưa leo là bài tập rất tốt cho răng của bạn, chất xơ của  nó cũng có lợi cho việc tiêu hóa. Ăn dưa leo hàng ngày sẽ có ích cho những người bị táo bón mãn tính.

Tốt cho mắt: Đặt vài lát dưa leo lạnh lên đôi mắt sưng húp của bạn sẽ làm giảm sưng bọng mắt, khiến mắt dễ chịu, thoải mái do trong dưa leo có đặc tính chống viêm.

Chống lại bệnh ung thư: Dưa leo có chứa nhiều chất secoisolariciresinol, lariciresinol và pinoresinol, các chất có tác dụng giảm nguy cơ mắc một số loại ung thư như ung thư buồng trứng, ung thư vú, tuyến tiền liệt và ung thư tử cung.

Chữa bệnh tiểu đường, giảm cholesterol, kiểm soát huyết áp: Nước ép dưa leo chứa loại hormone cần thiết tốt cho việc sản xuất insulin của tuyến tụy, có lợi cho bệnh nhân tiểu đường. Các nhà nghiên cứu cũng phát hiện ra trong dưa leo có chứa hợp chất gọi là sterol có thể giảm mức cholesterol. Dưa leo có chứa nhiều chất xơ, kali và magiê - các chất dinh dưỡng hiệu quả trong việc điều chỉnh huyết áp. Đó là lý do tại sao dưa leo là một trong những thực phẩm rất tốt cho việc điều trị 2 bệnh là cao huyết áp và huyết áp thấp.

Giảm viêm nhiễm các bệnh về miệng: Nước ép dưa leo chữa lành và làm dịu phần lợi bị nhiệt hay sưng. Cho một lát dưa leo vào vòm miệng, để dưới lưỡi hoặc bên trên trong một phút rưỡi, chất phytochemcials sẽ giết chết các vi khuẩn gây ra hơi thở khó chịu trong miệng bạn.

Làm mềm tóc và móng tay: Chất silica trong dưa leo làm cho tóc và móng tay của bạn sáng và khỏe mạnh hơn. Lưu huỳnh và silic trong dưa leo còn giúp kích thích tăng trưởng tóc.

Giảm viêm khớp, bệnh gút: Silica thúc đẩy sức khỏe chung bằng cách tăng cường các mô liên kết. Khi trộn với nước ép cà rốt, dưa leo có thể làm giảm bệnh gút và đau viêm khớp bằng cách hạ thấp mức độ của acid uric.

Chữa nôn nao: Để tránh đau đầu vào buổi sáng hoặc giảm bớt cảm giác khó chịu, bạn có thể ăn một vài lát dưa leo trước khi đi ngủ. Dưa leo chứa đủ vitamin B, đường và chất điện giải để bổ sung nhiều chất dinh dưỡng thiết yếu và làm giảm các cơn khó chịu đau đầu.

Giúp thận khỏe mạnh: Dưa leo làm giảm nồng độ acid uric trong cơ thể bạn, giữ thận khỏe mạnh hơn.

Tác hại của dưa leo

Khiến cơ thể mất nước: Một tác hại lớn của việc ăn quá nhiều dưa leo là bạn sẽ có nguy cơ mất nước và mất cân bằng trong cơ thể. Theo Đông y, dưa leo có tính lạnh, nếu ăn nhiều sẽ đi tiểu nhiều, thậm chí người thận yếu có thể hay bị vãi tiểu và nguy cơ liệt dương. Đặc biệt, hạt dưa leo chứa cucurbitin và dầu béo có đặc tính lợi tiểu nhẹ. Việc ăn quá nhiều dưa leo sẽ gây ra tình trạng lợi tiểu quá liều, và có thể dẫn đến mất nước và chất điện từ cơ thể, gây ra sự mất cân bằng, và thậm chí mất nước trong trường hợp nặng.

Cảnh giác với vị đắng của dưa leo: Các nghiên cứu đã chứng minh các độc tố như cucurbitacins và triterpenoids tetracyclic có trong dưa leo là những yếu tố kích hoạt vị đắng trong dưa leo. Một nghiên cứu khác thậm chí còn nêu rõ tiêu thụ quá nhiều những chất này còn có khả năng đe dọa tính mạng của bạn.

Gây tổn hại đến cơ thể: Phần lõi dưa leo rất giàu vitamin C hay acid caffeic. Khi tiêu thu quá nhiều dưa leo sẽ gây thừa vitamin C, nó sẽ chuyển hóa thành một chất pro-oxy hóa thúc đẩy sự phát triển của các gốc tự do và các tế bào gây tổn hại cơ thể trong điều kiện nhất định.

Gây dị ứng: Một số người có thể bị dị ứng khi ăn nhiều dưa leo. Dị ứng dưa leo thường xuất hiện ở khoang miệng, với các triệu chứng như ngứa và sưng trong miệng. Nếu bị dị ứng dưa leo, bạn có thể khắc phục bằng cách nấu chín thay vì ăn sống. Trong dưa leo còn có một hợp chất được gọi là cucurbitacin. Hợp chất này nếu được hấp thụ nhiều vào cơ thể có thể dẫn đến chứng khó tiêu và đầy bụng.

Tăng nguy cơ lão hóa sớm: Vitamin C là yếu tố thúc đẩy hệ thống miễn dịch hiệu quả, nó cũng đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các biểu hiện của bệnh cảm cúm và còi xương đồng thời là chất chống oxy hóa mạnh mẽ. Tuy nhiên, tiêu thụ quá mức giới hạn vitamin lại gây tác dụng ngược, chống lại bản chất chống oxy hóa, gây sự phát triển và lây lan của các gốc tự do. Vitamin C có rất nhiều trong dưa leo, vì vậy khi nạp lượng vitamin C quá lớn từ dưa leo, bạn đang tạo điều kiện cho các gốc tự do "đi lang thang", gây nguy cơ ung thư, mụn trứng cá, lão hóa sớm...

Nhức đầu và khó thở: Dưa leo cũng là nguồn cung cấp kali dồi dào. Tăng kali máu là một dạng triệu chứng bệnh lý phát sinh do sự hiện diện của hàm lượng kali cao trong cơ thể, dẫn tới đầy hơi, đau bụng. Theo thời gian, các chức năng của thận cũng bị suy giảm một cách đáng kể. Thành phần dưa leo có tới hơn 90% là nước. Nếu lượng nước trong cơ thể cao hơn khối lượng ròng ủa máu, nó sẽ gây sức ép lên các mạch máu và tim.

Hậu quả là tim và các mạch máu của bạn sẽ phải chịu thiệt thòi ngoài mong muốn. Sự hiện diện quá mức của nước trong cơ thể cũng dễ tạo sự mất cân bằng chất điện giải trong máu, gây hiện tượng thẩm thấu trong tế bào. Điều này sẽ dẫn tới hiện tượng nhức đầu và khó thở.

Tăng các triệu chứng các bệnh về hô hấp: Nếu bạn bị viêm xoang hay bất cứ loại bệnh hô hấp nào, nên bỏ qua dưa leo trong thực đơn. Các hiệu ứng làm mát của loại rau củ này có thể khiến các biểu hiện bệnh của bạn thêm trầm trọng.

Dư thừa kali: Vỏ dưa rất giàu chất xơ và khoáng chất như silica, kali và magiê. Khi lượng kali quá nhiều sẽ gây tăng kali trong máu - một điều kiện dẫn đến giảm chức năng thận. Đồng thời, nó có thể gây ra các bệnh đường ruột, đầy hơi, và đau bụng.

Đầy hơi và phù: Chất cucurbitacin trong dưa leo rất khó tiêu, đặc biệt là đối với những người có hệ tiêu hóa nhạy cảm. Tình trạng khó tiêu làm bạn bị đầy hơi và phù nề do cơ thể đang cố loại thải các độc tố bằng cách tống đẩy lượng khí gas tích tụ bên trong ra ngoài.

Gây khó chịu cho phụ nữ đang mang thai: Mặc dù việc tiêu thụ dưa leo trong thời kỳ bầu bí vẫn được xem là an toàn, nhưng nếu ăn quá nhiều có thể gây ra một số tình trạng khó chịu cho thai phụ như đi vệ sinh nhiều hơn, đầy hơi, khó tiêu, thậm chí đau bụng do dư thừa chất xơ.